Konuya ilişkin önemli bilgiler sunan Uzman Klinik Psikolog Merve Kırna, stresin çeşitli şekillerde ortaya çıkabileceğini belirtiyor.
Tetikleyici olaylar (stresörler), kişinin bu olayları nasıl yorumladığını etkileyebilir. Stresörler kişiden kişiye değişebilir ancak; günlük yaşam değişiklikleri, sağlık sorunları, çatışmalar, önemli hayat olayları, boşanma, evlilik, ayrılık, ekonomik sıkıntılar, belirsizliğe tahammülsüzlük ve kişilik özellikleri gibi durumlar strese yol açabilir.
Stres Her Zaman Olumsuz mudur?
Stres kelimesi genellikle olumsuz anlamlar çağrıştırsa da, belirli bir seviyede stres gereklidir ve yararlı olabilir. Stres, yemek yemek, uyumak ve nefes almak gibi hayatta kalmamız için temel bir unsurdur. Potansiyel tehlikelere karşı bizi uyarır. Zorluk ve sıkıntı hissettirse de, stresle başa çıktığımızda başarı ve mutluluğa ulaşmamızı sağlayabilir. Optimum düzeyde stres, motivasyon kaynağı olarak kişiyi harekete geçirir, problem çözme yeteneğini geliştirir ve kişisel gelişime katkıda bulunur.
Stres Ne Zaman Olumsuz Bir Hal Alır?
Stres, uygun olmayan ve gerçekçi olmayan tepkiler verildiğinde, uzun süreli ve kronik bir hal aldığında, başa çıkılamaz hale geldiğinde ve sosyal uyumu bozduğunda olumsuz bir deneyime dönüşür. Uzun süreli stres, çeşitli sağlık sorunlarına da yol açabilir.
Vücudumuz Strese Nasıl Tepki Verir?
Stres, beyindeki hipotalamusun sempatik sinir sistemini uyarmasıyla başlar. Bu süreçte böbrek üstü bezleri adrenalin ve noradrenalin salgılar ve kortizol hormonu üretilir.
Kortizol, acil durumlarda savaş ya da kaç tepkisini tetikler. Kişi, tehlike içerikli bir olayla karşılaştığında kaçma tepkisi, baş edebileceği bir durumla karşılaştığında ise savaş tepkisi gösterir.
Tehdit veya sıkıntı veren bir durumla karşılaşıldığında beyindeki sinir hücreleri diğer vücut bölgelerine sinyaller gönderir ve kısa sürede karmaşık bedensel ve psikolojik tepkiler ortaya çıkar.
Fizyolojik Tepkiler: Sindirim sistemi durur, kan akışı kaslara ve beyne yönlendirilir, tükürük salgısı artar, göz bebekleri büyür, terleme artar, kan deri yüzeyinden çekilir, tüyler diken diken olur, solunum ve kalp atımı hızlanır. Ayrıca yorgunluk, uyku ve yeme problemleri, ağrılar ve enerji kaybı gibi belirtiler görülebilir.
Zihinsel Tepkiler: Kontrol kaybı korkusu, ölüm korkusu, dikkat dağınıklığı, unutkanlık ve kafa karışıklığı gibi semptomlar ortaya çıkabilir.
Psikolojik Tepkiler: Sinirli ruh hali, öfke patlamaları, heyecan, tedirginlik, alınganlık, korku, huzursuzluk, etkinliklerden zevk alamama, neşesizlik, kolay ağlama, sabırsızlık, güvensizlik, değersizlik duyguları ve olumsuz düşüncelere odaklanma görülebilir.
Davranışsal Tepkiler: Durumdan kaçınma, gerginlik, donma, hareketsizlik veya aşırı hareketlilik, sosyal ilişkilerde sorunlar, sigara veya alkol tüketiminde artış gibi davranışlar gözlenebilir.
Stresle Nasıl Başa Çıkılır?
Her birey aynı stres durumuna farklı tepkiler verebilir, bu yüzden aynı stresör herkeste aynı etkiyi yaratmaz.
Fizyolojik olarak: Kas gevşetme teknikleri, meditasyon, zihinsel gevşeme egzersizleri, nefes egzersizleri, sağlıklı beslenme ve spor yapma önerilir.
Davranışsal olarak: Rahatlatıcı ortamlarda bulunmak ve sosyal destek almak önemlidir.
Psikolojik olarak: Kişi, stres yaratan olayları tehdit olarak görüp yok saymak yerine farkında olmalı ve kabul etmelidir. Olaylara verilen tepkiler stresi artırabileceği gibi, bu tepkileri değiştirmek stresi azaltabilir. Stresle başa çıkmakta zorlanan kişiler, ruh sağlığı profesyonellerinden psikolojik destek alarak bu durumu yönetebilirler.
