Dünya üzerinde hasat edilen pamuk miktarının üçte birinden fazlası uluslararası ticarete konu olur. Bu yüzden, küresel pamuk talebi, dünyanın farklı bölgelerindeki tekstil tüketicileri tarafından etkilenir.
Pamuk tutarlarını Etkileyen Faktörler
Ulusal ve uluslararası ölçekte pamuk fiyatını etkileyen en büyük faktörlerden bazıları şunlardır:
Arz ve Talep: Pamuk fiyatları, arz ve talep dengesiyle belirlenir. Arz artışı talebe nazaran daha fazlaysa, pamuk fiyatları düşerken, talep yahut tüketim yüksekse pamuk fiyatları artış eğilimine girer.
Stok Kullanım Oranları (Stocks-To-Use Ratio): Pamuk arz ve talebi arasındaki dengeyi göstermek için sıklıkla kullanılan bir ölçü, belirli bir devrin sonucunda (çoğu zaman bir yıl) toplam pamuk stokunu, aynı dönemde pamuğun toplam tüketimine bölerek hesaplanan stok kullanım oranıdır. Daha yüksek yığın-kullanım oranları genellikle daha düşük pamuk fiyatlamasını gösterir ve bunun tersi de geçerlidir.
Küresel Ekonomik gelişme: Ekonomik gelişme tüketicilerin kot pantolon, gömlek ve çarşaf benzer biçimde pamuklu ürünlere olan talebini artırır. Dolayısıyla küresel anlamda güçlenen bir ekonomi, pamuk fiyatlarının artışını destekler.
Petrol fiyatları: Pamuk, ekilen tüm ürünler arasında dönüm başına en yüksek enerji maliyetine sahiptir, bu da petrol fiyatındaki değişikliklerin pamuk fiyatlarını etkilediği anlamına gelir. Petrol ne kadar pahalanırsa, pamuk üretim maliyetleri de o denli artar ve artan maliyetler pamuk fiyatlarına da yansır.
Mevsimsel değişimler: Pamuğun fiyatı dönemsellikten etkilenir. Bu, hasat dönemleri ve pamuklu ürünlere olan talebin senenin belirli aylarında değişiklik göstermesi ile ilgilidir. Ek olarak pamuk soğuğa ve neme karşı çok duyarlı bir bitkidir dolayısıyla iklimsel değişimler de pamuk fiyatı üzerinde önemli etkiye sahiptir.
Siyasal Faktörler: Pamuk fiyatları, politik istikrarsızlık veya tecim cenkları şeklinde siyasal faktörlerden de etkilenebilir. Örneğin, bir ülkeye yönelik yapmış oldurımlar, pamuk talebini azaltabilir veya ihracatını sınırlayabilir.
Döviz Kuru: Pamuk, dünya genelinde ticareti yapılan bir üründür. Bu yüzden, pamuk tutarlarındaki değişimler, ülkelerin para birimlerindeki değişimlerle de ilişkilendirilebilir.
Pamuk fiyatlarının Geçmiş Trendleri
ICE Cotton No. 2 pamuk vadeli fiyatları, pamuk arzının yeterli olduğu 2000-2010 periyodunun çoğunda pound başına 40 ila 80 sent içinde işlem gördü. Ancak 2011 seneninın Mart ayında, Amerikan pamuğu, ay sonu kapanışını pound başına 2 dolar yörende yaptı. Bu kıymet, Amerikan pamuk piyasalarında dünden bugüne görülen en yüksek fiyattı ve bununla birlikte 1860'lardaki Amerikan iç savaşı sırasında uygulanan pamuk ambargosu senelerındaki pamuk fiyatın da üzerindeydi. Söz konusu yıllarda yaşanmış olan bu keskin fiyat artışının arkasında, 2009-2010 sezonundaki küresel pamuk tüketiminin, pamuk üretiminin 3 milyon ton yörem üzerinde olmasının yarattığı dengesizlik yatıyordu.
2011 Mart ayından, 2012 Haziran ayına kadar bu defa sert bir düşüşe sahne olan Amerikan Pamuk fiyatları, pound başına 65 sentlere kadar gerilerken; ilerleyen yıllarda ise 55 sent ila 95 sent bandı arasında seyretti.
2020 senesinde pandeminin etkisiyle yaşanmış olan küresel talep düşüşü, Amerikan pamuk fiyatının son 10 senenin en dip seviyesi olan 48,15 senti görmesine sebep oldu.
Pandemiden sonra ekonomilerde dünya çapında görülen normalleşme adımları yardımıyla, pamuk tüketiminin beklenenden daha hızlı toparlanmasının arkasından ise, pamuk fiyatları yükseliş eğilime girdi ve Şubat 2021'de pound başına 92,95 sent ile yaklaşık son 3 yılın zirvesini gördü.
2022 senesinde de yükselişini sürdüren pamuk fiyatları, 2022 Mayıs ayıda son on yılda ulaşılan en yüksek fiyat seviyesi olan pound başına 1,55 dolara ulaşırken, yılın 2. Yarısında da sert inişler yaşayarak Ekim ayı sonlarında 70 sentlere kadar yine geri çekildi. 2022 senesindeki borsa oynaklığı, yüksek enflasyon, tedarik zinciri aksamaları, yükselen faiz oranları, ABD dolarının kıymet kazanması ve başlıca pamuk üretim alanlarındaki şiddetli kuraklık dâhil olmak üzere çeşitli faktörler pamuk fiyatının dalgalanmasına katkıda bulundu.
Pamuk Borsası ve Amerikan Pamuk Borsası
Uluslararası bir emtia olan pamuk, dünya üzerinde kurulu biroldukça borsada alım-satıma konu olmaktadır. Örneğin Intercontinental Exchange (ICE Futures U.S.) borsasında Amerikan vadeli sözleşmeleri işlem görmektedir. ICE’de ziraat ürünleri sınıfı altına işlem gören Cotton No. 2 Futures kontratları, Amerikan pamuğunun gelecekteki fiyatı hakkında vurgunculuk yapılmasına yada korunma işlemleri gerçekleştirilmesine olanak tanıdığı olan bir vadeli işlem sözleşmesidir.
Pamuk Borsalarının Amacı ve Çalışma Prensipleri
- Pamuk borsaları, alıcı ve satıcıların pamuk için birbirlerine serbestçe fiyat teklifleri sunmalarına olanak sağlayarak, şeffaf bir piyasa ortamı oluşmasına ve adil fiyat keşfi yapılmasına destek olur.
Pamuk benzer biçimde bir emtianın fiyat hareketleri üzerinden spekülasyon yapmayı düşünüyorsanız, tarımsal bir emtia olarak pamuk ile onunla ilişkili türev enstrümanlar arasındaki farkı anlamanız gerekir. Bir emtia olarak pamuk, dünyanın farklı bölgelerinde doğal olarak yetişen bir elyaftır ve bu elyaf çoğunlukla elbise, mobilya ve tıbbi ürünlerin imalatında hammadde olarak kullanılır. Bu tür bir pamuk ticareti, örneğin Hindistan ve Pakistan spot pazarlarında yapılabileceği gibi, örneğin ICE benzer biçimde bir borsa şirketinin bünyesindeki ICE Futures U.S. Pazarında işlem gören pamuk vadeli sözleşmelerinin, üretici, tüketici ve spekülatörler arasında da gerçekleştirilebilir.
ICE Futures U.S. Türünden bir Amerikan vadeli işlem borsasında işlem gören pamuk vadeli sözleşmelerinin çalışma prensipleri, pamuk kalitesinin standartlaştırılması ve fiyat keşfinin sağlanması temeline dayanmaktadır. Bu tür pamuk borsaları genellikle pamuk için bir takım kalite standardı belirlerler. Bu standartlar fiber uzunluğu, dayanıklılık, renk ve kirlilik seviyeleri gibi kriterleri içerir.
