TCMB Başdanışmanları Halil İbrahim Aydın, Eren Ocakverdi ve Araştırmacı Velihan Başpınar tarafından hazırlanan "Para Politikası ve Beklentilerin Çıpalanması" başlıklı analiz, Merkezin Güncesi blogunda paylaşıldı. Analizde, enflasyon beklentilerinin çıpalanmasının fiyat istikrarının ön koşulları arasında bulunduğu vurgulandı.
Enflasyon Beklentilerinin Çıpalanması ve Fiyat İstikrarı
Analize göre, enflasyon beklentilerinin çıpalanmış olduğu bir ortamda, beklentiler Merkez Bankası'nın enflasyon hedeflerine yakınsıyor ve zaman içindeki oynaklık azalıyor. Ayrıca, farklı katılımcıların beklentileri birbirine daha çok yaklaşıyor. TCMB'nin para politikalarını belirlerken bu kriterleri göz önünde bulundurduğu ifade edildi.
Çıpalamayı ölçmek amacıyla öncelikle Piyasa Katılımcıları Anketi'nde (PKA) yer alan 12 aylık enflasyon beklentilerinin, TCMB'nin enflasyon tahminlerinden sapmaları hesaplandı. Ardından, bu beklentilerin zamanla gösterdiği oynaklık ve katılımcılar arasındaki farklılaşmalar incelendi.
Bileşik Gösterge ile Değerlendirme
Analizde, çıpalama ölçütlerini bir arada değerlendirmek amacıyla bileşik bir gösterge oluşturulduğu belirtildi. Ayrıca, İktisadi Yönelim Anketi (İYA) ve Tüketici Eğilim Anketi (TEA) verileri kullanılarak firmalar ve hanehalkı için de bileşik gösterge hesaplandı.
Verilere göre, piyasa katılımcılarının enflasyon beklentilerinin TCMB tahminlerinden sapması, 2023'ün ikinci yarısından itibaren azaldı ve 2024'ün ikinci yarısında yatay seyretti. Beklentilerin zaman içindeki oynaklığı ise son dönemde düşüş eğilimi gösterdi. Ayrıca, beklentilerdeki yayılımın azalması, katılımcılar arasındaki uzlaşının arttığını ve çıpalamanın güçlendiğini gösteriyor.
Çıpalama Ölçütlerinde İyileşme Sinyalleri
Çıpalama ölçütlerinin tek başına yorumlanmasının yeterli olmayabileceği belirtilen analizde, sapma, oynaklık ve beklenti farklılaşmasına eşit ağırlık verilerek bileşik bir gösterge oluşturuldu. Bu göstergeye göre, 2021'in son çeyreğinde zayıflayan çıpalamanın, sıkı para politikası ile güçlenmeye başladığı gözlemlendi.
Öte yandan, hanehalkı ve firmaların enflasyon beklentilerinin piyasa katılımcılarına göre daha yüksek ve oynak olduğu, ancak benzer şekilde çıpalanma eğilimi gösterdiği aktarıldı. Özellikle 2023'ün yaz döneminden itibaren beklentilerdeki iyileşmenin dikkat çektiği vurgulandı.
Fiyat İstikrarına Katkı Beklentisi
Analizde, çıpalama ölçütlerindeki iyileşmenin devam etmesinin, önümüzdeki dönemlerde fiyat istikrarının sağlanması ve korunmasına katkı sağlayacağı belirtildi. Bu bağlamda, sıkı para politikasının enflasyon beklentilerinin düzeyinde ve dağılımında olumlu etkiler yarattığı ifade edildi.
