Tarihin en eski medeniyetlerinin yaşadığı Diyarbakır’da bilinen en eski yerleşim yeri yaklaşık 12 bin yıl önce yaşamın başladığı tahmin edilen Bismil ilçesi.
1936 yılında ilçe olan Bismil, Kulp, Silvan ve sonrasında özellikle de Savur’a bağlı köylerden çok fala göç aldı. Bu nedenle Bismil ilçesi hem Mardin hem Diyarbakır hem de Batman taraflarında bulunan kültürleri içerisinde barındırıyor. Bu nedenle Bismil ilçesinin mutfağı da oldukça zengin.
Bismil ilçesinde Diyarbakır, çevre il ve ilçelerde de bilinen çok sayıda mahalli yemek, on yıllardan beridir halk tarafından yapılıyor.
İşte o yemeklerden bazıları;
Bismil Tavası
Tavanın içerisine önce domates, biber ve sarımsak yerleştirilir üstüne de yassılaştırılmış kuzu belinden hazırlanmış et parçaları yerleştirildikten sonra bol miktarda pul biber eklenir ve fırına verilir.
Nane Sêlê (Saç Ekmeği)
Önce hamur yoğurulur yoğurulan bu hamurdan ince pideler yapılır, ateş üzerinde kızartılan saçın üzerine serpilir ve kızartılır.
Şorbeşir
Süt ve pirinçten yapılmış bir çeşit çorbadır. Zevke göre tatlı veya tuzlu olabilir. Genellikle tuzlu olanı tercih edilir.
Keşkek
Dövülmüş buğday ve kemikli etten yapılmış bir yemektir.
GIRAR (Bulgur Pilavı)
Önce bir tencerede su kaynatılır, su kaynadıktan sonra içine tuz atılır suya oranla bulgur koyulur ve su kuruyuncaya kadar ateşte bekletilir.
Mastava
Yoğurt ve sac ekmeği ile yapılan bir mahalli yemektir.
Pillor
Un ve pekmez sade yağla birlikte pişirilir. Bulamaç haline getirildikten sonra servis yapılır.
Kelle Paça
Diyarbakır’da meşhurdur ancak Bismil’de daha meşhurdur. Tadını ve yapımını en iyi Bismilli kadınlar bilir.
Küçük baş hayvanların kafa ve ayaklarından yapılır. Hayvanların başları fırın veya tandırda tütsülenir. Genişçe bir kapta haşlanır, sarımsak ve diğer baharatlar eklenir.
Kibe Mumbar
Kesim hayvanlarının işkembe ve bağırsaklarında yapılan bir yemektir. İşkembe ve sucuklar iyice temizlendikten sonra içine pirinç, küçük et parçaları ve bol miktarda baharat eklendikten sonra genişçe bir kapta haşlanıp pişirilir.
Şilleki (Şilkanan)
Hamur iyice cıvıklaştırılır yer ocağına saç ters çevirilerek bırakılr. İyice ısınan sacın üzerine cıvıklaştırılmış hamur kepçe ile boşaltılır, iki tarafı kızartıldıktan sonra üzerine kaynatılmış sade yağlı pekmez eklenir.
Kursik
Aynı şekilde hazırlanan sıvılaştırılmış hamur tavadaki kızgın yağın içine birer kaşık boşaltılır kızartıldıktan sonra üzerlerine önceden hazırlanmış şerbet veya pekmez eklenir.
Dev Şewutî (Ağzı Yanık)
Pekmez ve yağla hazırlanan şerbet, tandır ekmeğinin üzerine dökülür.
Mehir (Lebeni)
Dövülmüş ve kaynatılmış buğday taneleri kaynatılır, soğuyunca üzerine yoğurt ve su eklenir karıştırılır. Ayranla pişirilerek de yapılabilir. Çeşitli baharatlar eklenir. Özellikle nane tercih edilir.
Şam Börek (Gözleme)
Hamur açılır içine önceden hazırlanmış patates soğan karışımı veya kıyma soğan karışımı eklenip hamur kapatılır. Saçta veya tavada kızartılır.
Kereng Aşı
Kengerler iyice temizlenip, döğme ile birlikte pişirilir içine sumak eklenir.
Pirpar (Semiz Otu)
Semizotu, faydaları nedeniyle soflaralarda sık yer verilmesi gereken bir besin kaynağı. Farklı şekillerde pişirilebilen semizotunun salatası da yapılabilir.
Bismil ilçesinde genellikle kaynatılarak yapılır.
Tolik (Ebegümeci) Kavurması
Tavaya ilk önce yağı koyup ebegümecini koyup iyice kavurulur. Tuzu eklenerek kavurmaya devam edilir. Kavrulduktan sonra yumurta kırıp pişirilir. Pul biberi de dökülebilir.
Habenîsk Çorbası
Bu yemeğin ana memleketi Bismil ve Savur köyleri ve çevresidir diyebiliriz.
Çorbayı yapmadan önce nohut ve buğdayları bir gece önceden ıslatıp kullanmadan önce soğuk suyla iyice yıkayın. Mercimekleri sadece soğuk su ile güzelce yıkamanız yeterli olur.
Kuzu etlerini iri zar boyutunda doğrayın ve büyük bir tencereye sade yağ ekleyin. Etleri suyunu çekene kadar kavurun. Tencereye ıslanmış nohutları, buğdayları ve yıkanmış mercimeklerle birlikte kaynar suyu da ekleyip, orta kısık ateşte yaklaşık bir saat, buğdaylar ve nohutlar yumuşayana kadar pişirin.
Buğdaylar suya kıvam vermeye başlayınca kuru patlıcanları da ekleyin.
Ayrı bir tavada yemeklik küp doğranmış soğanları sadeyağ ile yumuşayana kadar kavurun. Soğanların üzerine salçaları ve baharatları da ekleyip 2-3 dakika daha kavurun.
Soğanlı karışımı sıcak çorbaya ekleyin ve birlikte 10 dakika daha pişirip sıcak olarak servis edin.
Serbizer çorbası
Bismil, Diyarbakır ve çevresinin bilinen en eski lezzetlerinden birisidir. Habenisk Çorbasına oldukça benzer.
Döğme ve nohudu bir gece önceden iyice yıkayıp ayrı kaplarda bol suyla ıslamaya bırakın, ertesi gün, yıkayıp süzdüğünüz mercimeği büyükçe bir tencereye aktarın. Üzerine ıslanmış nohut ve döğmeyi ekleyin. 8 su bardağı et ya da tavuk suyunu da ilave edip orta ısılı ateşte bakliyatlar yumuşayıncaya kadar pişirin. Soğanı incecik yemeklik doğrayıp kaynayan çorbaya kadın. Tuz, pulbiber ve döverek toz haline getirdiğiniz kişnişi ekleyin. (toz kişnişte kullanabilirsiniz). Çorbayı kısık ateşte 10-15 dakika daha pişirip ocaktan alın. Yağı küçük bir tavada kızdırıp nane ve pul biberli sosu çorbanın üzerine gezdirip sıcak servis yapın.
Bu çorba sadece mercimek ve iri pilavlık bulgurla da yapılabilir.
Belloî (Kısır)
Mercimek ve bulgur sıcak su ile yoğurulur. karışımın içine yeşil soğan, maydanoz ve diğer baharatlardan zevke göre eklenir.
Kutulk (İçli Köfte)
İnce bulgur sıcak su ile yoğurulur. Hamur şekline gelen bu karışımın içine; kıyma ve soğan bırakılır, hamur kapatılıp yuvarlak hale getirildikten sonra kaynamış suda haşlanır. Zevke göre haşlanan bu köfteler yumurtaya bulanıp, kızartılır veya olduğu gibi bırakılır.
Meftune
Domates, patlıcan ve kabaklar ince doğrandıktan sonra kıyma veya kuş başı etle birlikte tencerede pişirilir. Bol miktarda Sumak ve sarımsak eklenir.
Tirşik (Güveç)
Domates, biber, patlıcan küçük parçalara ayrılarak bir kapta pişirilir. Önceden haşlanmış kuş başı et ve sarımsak eklenir. Fırında veya ocakta iyice pişirilir.
Babagannuş (Közlenmiş Patlıcan)
Bismil’de özellikle tandırların olduğu mahallede neredeyse her gün karşılaşılan bir durumdur. Kesilmemiş patlıcanlar şişe takılarak fırına veya tandıra bırakılır kavurulduktan sonra kabukları soyulur. İyice dövülür, üzerine yumurta ve dövülmüş sarımsak eklenerek ateşte pişirilir.
Hûrik
İnce bulgur yumuşatılarak yuvarlak hale getirilip, kaynatıldıktan sonra, sarımsak ve pul biber yağda kavrularak üzerine dökülerek yapılan bir yemektir.
Murtığa
Un sade yağda kızartılır. İçine yumurta eklenir.
Sarma, Dut Yaprağı Sarması, Üzüm Sarması, Lahana Sarması
Dut veya asma yaprağına iç pilavı (pirinç, küçük kıyılmış et ve çeşitli baharatlar) bırakılır. Rulo haline getirildikten sonra tencereye yerleştirilip pişirilir.
Saç Tava
Kuyruk yağı saç tavada iyice kızartılır. Posası alındıktan sonra az haşlanmış kuş başı et eklenir. Etler kızartıldıktan sonra ince kıyılmış sivri biber eklenir. Biberler renk değiştirdikten sonra kabuğu alınmış ve sos haline getirilmiş domates eklenir. İyice piştikten sonra iyice haşlanmış pirzolalık et eklenir. Birlikte tekrar pişirilir.
Aşure Aşı
En az on çeşit yemiş ve baharat (Ceviz, fındık, kuru üzüm, incir, nohut, buğday, fasulye v.b.) iç içe bırakılarak iyice pişirilir.
