Eskiden elektrikli Değirmenler’in olmadığı dönemde Su Değirmenleri önemliydi.
Diyarbakır’ın Bismil ilçesi’nde 43 adet arkeolojik sit alanı ve 4 adet tescilli yapı bulunmaktadır. İlçede çok sayıda höyük yer almaktadır.
Su değirmeni, hidrolik güç kullanan bir değirmen türleridir. Su değirmeninde, öğütme, yalpalama veya çekiçleme gibi mekanik işlemleri yapmak için su çarkıveya su türbini ile çalışmaktadır.
Diyarbakır’da eskiden her ilçede su değirmenleri bulunmaktaydı. Örnek olarak, Dicle’nin Değirmenli Köyü’nde on iki, Merkez Sur ilçesine bağlı Ambar Köyü’nde bir ve Satı Köyü’nde ise üç su değirmeni tespit edilmiş. Bununla birlikte il sınırları içinde çok sayıda su değirmeninin olduğu bilinen bir gerçektir. Ağırlıkla, Mardinkapı ve Hevsel bağlantısı üzerinde bulunan Hevsel Bahçeleri Değirmenleri, Anzele’den gelen su kaynağı üzerinde kurulmuş ve bölge köylerinden gelen tahıllardan un elde etmekte kullanılmıştır.
Aluç köyü, Diyarbakır iline 85 km, Bismil ilçesine 24 km uzaklıktadır.
Vikipedia kaynağına göre, ʿAlūzī, tarihsel olarak Süryani Ortodoks Hıristiyanlar olduğu belirtir. 1870 tarihinde 20 hane bulunmaktaydı. Köyde kilise yoktu.
Aluz Köyünde Müslümanlarda bulunmaktaydı.
Aluç (Aluzi) köyünde su değirmeni muhtemelen 1870-1900 yıllarında kurulmuş ihtimalı yüksektir. Fakat kimler tarafında kurduğu bilgisine ulaşmadık.
Su değirmenin öğüttüğü un’un tadı farklıydı. Eskiden buğdaylar organikti. İlaç ve gübre yoktu. Her şey doğaldı. Ekmeğin kokusu diğer mahallere ulaşıyordu.
Aluç’taki su değirmeni, Son zamanlarda 1925-1940 yılları arasında, Tepe’de Ahmet (Ağa) Çelebi ve Kardeşi Halil (ağa) Çelebi çalıştırmıştır.
Su değirmenlerin öğüttüğü un hem kokusu hem de lezzeti çok farklı ve güzeldi.
Bakanlık Aluç Su değirmeni korumaya aldı.
Aluç Su değirmeni Kültür ve Turizm bakanlığı Diyarbakır Kültür Varlıkları Koruma bölge kurulu kararı ile, 26.05.2021-322 Karar Tarihi ve No :26.05.2021-8309, 1. (Birinci) derece arkeolojik sit olarak tesciline karar verilmiştir.
TURIZM BAKANLIĞI
DIYARBAKIR KÜLTÜR VARLIKLARINI KORUMA BÖLGE KURULU KARARINDA BELİTTİĞİ ÜZERE;
Diyarbakir Ili, Bismil Ilçesi, Aluç (Alluz) Mahallesi sinirlan dahilinde bulunan, tapunun 159 ada, 1 no’luparselinde yer alan, mülkiyeti maliye hazinesine ait, Aluç (Alluz) Höyügünün tescil önerisine iliskin; Koruma Bölge Kurulu Müdürlügünün 26.02.2021 tarih ve E.627244 sayili görevlendirmesi.
höyüğün tesciline yönelik kurum görüşlerinin istendiği Koruma Bölge Kurulu Müdürlügünün
03.03.2021 tarih ve E.1177086sayil yazisi, kadastro haritasinin istendiği Koruma Bölge Kurulu
03.03.2021 tarih ve E.1177160sayılı yazısı; Karayollari 9. Bölge Müdürlüğünün 17.03.2021 tarih ve E.386907 sayılı görüş yazisi, Diyarbakir Büyüksehir Belediye başkanlığının imar ve Sehircilik Dairesi Baskanliginin 22.03.2021 tarih ve E.10521 sayil yazisi, Diyarbakir Kadastro Müdürlügünün 31.03.2021 tarih ve E.998742 sayılı yazisi, Diyarbakir DSI 10. Bölge Müdürlügünün
01.04.2021 tarih ve E.1112385sayılı yazisi ile Diyarbakir Kültür varlıkları Koruma Bölge Kurulu Müdürlügünün 08.03.2021 tarih ve E.643513 sayili uzman raporunda; Ekleri (rapor, fotograf, tescil fisi vb.) ve konuya iliskin bilgi, belgeler incelenmesi ve yapılan görüşmeler sonunda;
Diyarbakir ili, Bismil ilçesi , Aluç (Alluz) Mahallesi sınırları dâhilinde bulunan, tapunun 159 ada, 1 no.luparselinde kayitli, mülkiyeti maliye hazinesine ait, Aluç (Alluz) Höyük; "Korunmasi Gerekli
Taşınmaz Kültür varlığı' özelligi gösterdiğinden, 2863 sayili Kanunun Tespit ve tescil ile ilgili 1
Maddesi uyarnca sinirlari ekli krokide belirlendigi sekli ile 1. (Birinci) derece arkeolojik sit olarak
tesciline, hazurlanan tescil uygun görülmüştür. Kararı alındı.
