Melikşah'ın Hükümdarlığı ve Büyük Selçuklu Devleti'nin Yükselişi:
Melikşah, uzun boylu, biraz şişmanca ve beyaz tenli bir hükümdar olarak tasvir edilir. Onun dönemi, Büyük Selçuklu Devleti'nin parlak zamanlarından biriydi ve İslam dünyasında önemli bir etki yarattı.
Tahta geçtiğinde, kardeşi Tutuş'un isyanını bastırarak ülkede düzeni sağlayan Melikşah, komşu devletler Gazneliler ve Karahanlılar'la başarıyla mücadele etti. Bu mücadele sonucunda Karahanlı Devleti ikiye bölündü, Doğu Karahanlılar Karahitaylar'a, Batı Karahanlılar ise Harzemşahlar'a boyun eğdi.
Anadolu'da ise, Selçuklu Devleti'nin ilk hükümdarı Süleyman Şah'ın ölümünün ardından Melikşah, Suriye'ye gelerek bölgede düzeni sağladı. Halep'i fethedip yönetimini Ak-sungur'a, Antakya'yı Yağısıyan'a, Urfa'yı Bozan Bey'e ve Musul'u Çökermiş Bey'e devretti, böylece bölgede istikrarı sağladı.
Melikşah'ın ölümü hakkında farklı kaynaklarda farklı bilgilere rastlanır. Bazıları onun Hasan Sabbah'ın emrindeki Haşhaşiler tarafından öldürüldüğünü iddia ederken, diğerleri hastalık nedeniyle öldüğünü söylerler.
Hükümdarlığı döneminde, Melikşah Doğu Arabistan'da Lahsa'daki Karmatiler üzerine bir sefer düzenledi ve Kafkasya bölgesinde Gürcistan'a üç sefer yaparak bölgedeki hükümetleri Büyük Selçuklu Devleti'nin hakimiyetini kabul etmek zorunda bıraktı.
Melikşah'ın ölümü, farklı kaynaklarda farklı şekillerde anlatılır. Bazılarına göre, Bağdat'ta bir sürek avından sonra hastalanarak 1092 veya 1093 yılında öldü. Diğer kaynaklara göre ise karısı tarafından zehirlenip öldürüldü ve babası Alp Arslan'ın yanında Marand'da gömüldü.
Melikşah'ın ölümünün ardından Büyük Selçuklu Devleti, eski gücüne bir daha ulaşamamış olsa da Melikşah'ın dönemi, İslam dünyasında iz bırakan bir dönem olarak hatırlanır. Ayrıca bu dönem, matematikçi ve şair Ömer Hayyam'ın eserleri ve siyasi figür Nizâmülmülk'ün etkili faaliyetleri ile de önemlidir.
