Mardin’in Savur İlçesi binlerce yıllık tarihe sahip Dağ yamacına kurulu hükümran konumu ve binalardaki taş işçiliğinin mükemmelliğiyle dikkat çeker. Mezopotamya’ya hakim olan kavimler burayı da etkilemişlerdir. İlçenin tarihi Etiler’e kadar uzanmaktadır. Roma ve Bizans İmparatorluğu hakimiyetinin, Sasani ve Melikşah dönemlerini yaşamış olan ilçe, il merkezine 47 km. uzaklıktadır. Savur ilçesinin merkezi, Kalesi, Kaya evleri, Eski Ulu Camii, Romaniye ve Mor Yuhanın(Dereiçi Köyü) Kiliseleri, Türbeler ve Başkavak Köprüsü ile adeda usta bir el tarafından işlenmiş tarihi bir site görünümündedir.
Mardin Savur’un bu köyleri, Diyarbakır Bismil’e bağlı
Savur ilçesine bağlı toplam 41 mahalle ve köy var, bu mahallelerden bazıları, Diyarbakır’ın Bismil İlçesine yakın olmaları ve Bismil’de çok fazla akrabalarının olması nedeniyle resmiyette olmasa da gayrı resmiyette Bismil’e bağlı. Bismil ilçe sınırında bulunan birçok köyün hem sosyal hem de ticari olarak tüm ilişkileri Bismil ilçesi ile. Sabah saatlerinde köy servisi ile Bismil ilçesine gelen Savur’un bu köyleri, köy ürünlerini burada satarken, alışverişlerini de burada yapıyor. Bu köylerin zamanında Bismil’e göç eden çok sayıda akraba ve köylü tanıdıkları da halen Bismil İlçesinde ikamet ediyor. Kozmopolit bir ilçe olan Bismil ilçesinde en çok Savur ve Kulp ilçelerinden göç edenler bulunuyor.
Bismil kuruldu, Bismil’e göç ettiler
20. yüzyılın başlarında Bismil İlçesinin kurulması ve zamanlar gelişmesi ile, Bismil ilçesinin sınırlarından bulunan bu köyler, Dicle Nehrinin iki yakasında bulunan verimli toprakları ile bilinen Bismil ilçesine göç ettiler. Göç edenlerden bazıları topraklarının kayalık, taşlık, kurak ve verimsiz olması, bazıları ise yaşadıkları husumetler ve kan davaları nedeniyle Bismil ilçesine yerleştiler.
Savur’un Kürtçe adı olan Stewr, Kürtçede kısır anlamına geliyor. O dönemin imkanları ile Savur topraklarının sürülmeye elverişsiz olması, sulama imkanlarının olmaması, toprakların taşlık ve kayalık yerler olması ve bu nedenle o günün teknolojileri ile sürülememesi nedeniyle bu bölgeye ‘kısır’ anlamına gelen ‘Stewr’ adı verildi.
Savur’un toprakları aslında oldukça verimli, ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi, o dönemin teknolojik imkanları ve sulama kanallarının, sondajların olmaması nedeniyle bu topraklar sürülemiyordu.
Bu köylerden gelen çok sayıda insan Bismil’de ikamet ediyor
20. yüzyılın başlarından itibaren kuraklık, toprakların verimsizliği, kan davaları ve husumet gibi nedenler ve başka nedenler ile Bismil bölgesine çok fazla göç yaşandı. Bismil’e en fazla göç veren ilçe, Kulp ilçesi ile beraber Savur. Özellikle Savur’un Bismil ilçesine yakın bölgelerde bulunan köylerin yarısından fazlası Bismil ilçesine göç etti. 80’li yılların sonu ve 90’lı yılların başlarında bölgedeki olaylar, köy yakmalar ve köy boşaltmalar ile birlikte bu köyler Bismil’e çok daha fazla göç verdi. İlginçtir ki bu köylerin Bismil’de daha fazla göç verdiği bir yer var ki orası da Türkiye’nin en batısında bulunan İzmir…İzmir’in Bayraklı, Karşıyaka, Menemen, Buca ilçeleri başta olmak üzere birçok ilçesinde Savur’un bu köylerinden çıkan insanlar yaşıyor.
Savur’un ve köylerinin yolu Bismil’den geçiyor
Batman, Diyarbakır ve ilçelerinden Savur’a ve köylerine gitmek için en kısa yol Bismil ilçesinden geçiyor. Bismil İlçesi Kooperatif mevkinde başlayan güzergâhta; Kurmuşlu, Tepe, Kenberli, Balcılar, Harmanlı ve sonrasında Tepecik üzerinden Savur’a varılıyor. Bunun dışında yan yollar üzerinden de Savur’un köylerine ve ilçe merkezine kısa yoldan gitmek mümkün.
Savur ve Bismil akraba ilçeler
Bunun yanında Bismil ve Savur ilçeleri arasında, kız alıp verme veya kan bağı yoluyla akrabalık ilişkileri oldukça fazla. Bismil ve Savur’un bazı köyleri iç içe. Bismil’in Tepecik (Girê Hecî Fariz), Doruk (Girezêr), Derbent (Dêrbendê) köyleri, Savur’un köyleri ile iç içe denecek kadar birbirine yakın.
Peki bahsettiğimiz bu köyler hangileri? İşte bu köylerden bazıları
Soylu Köyü (Dêrîş)
Taşlık Köyü (Cirzê)
Çınarönü (Cillîn)
Şenocak (Şûtê)
Kırkdirek (Çilsitûn)
İşgören (Qewsan)
Serenli Köyü (Dengiza)
Kocahöyük (Qoşê)
Yazır Köyü (Qûzêrib)
Sürgücü (Ewîna – 2014’e kadar belde idi)
Başkavak Köyü (Ahmedî)
Harmantepe Köyü (Xerabê Memo)
Yaylayanı Köyü (Memikan)
Evkuran Köyü (Dêrsilav)
Hisarkaya Köyü (Kalepozreş)
Köprülü Köyü (Baqays)
Karaköy (Xerabreş)
Başağaç Köyü (Siçwa)
