Diyarbakır’ın Lice ilçesinde, Diyarbakır-Bingöl yolu üzerinde bulunan Bırkleyn Mağaraları, ziyaretçilerine unutulmaz bir deneyim sunuyor. Birbirine paralel kayalıkların içinde beş mağara yer alıyor. Bu mağaralardan biri, Dicle Nehri’nin iki ana kolundan biri olan Dibni Çayı’nın aktığı doğal bir tünel. Bu tünelin sonunda ise Asur krallarından I. Tiglat-pilaser ve III. Salmanassar’ın kabartma ve yazıtları bulunuyor.
Asur krallarının izleri
Lice Bırkleyn Mağaraları’nın ikinci mağarası ise üçgen şeklinde ve 450-500 metre uzunluğunda. Bu mağara da Asur Kralı III. Salmanassar’ın kabartma ve yazıtları ile süslü. Ayrıca bu mağarada yapılan arkeolojik kazılarda, tarih öncesi dönemlere ait seramik parçaları ve obsidiyen aletler bulunmuş. Bu da mağaranın prehistorik devirden orta çağa kadar kullanıldığını gösteriyor.
Bırkleyn Mağaraları’nın diğer üç mağarasında da Demir Çağı’na ait seramik parçalarına rastlanmış. Ayrıca mağaralarda Bizans dönemine ait yoğun bir şehirleşmenin olduğu ve Horasan harcıyla yapılmış bina temellerinin bulunduğu belirlenmiş.
Dicle Nehri’nin doğduğu yer
Lice'deki Bırkleyn Mağaraları, aynı zamanda Dicle Nehri’nin doğduğu yer olarak da kabul ediliyor. Dibni Çayı, mağaralardan birinden girip diğerinden çıkarak Dicle Nehri’ne katılıyor. Bu nedenle buraya Dicle Tüneli de deniliyor. Bırkleyn isminin ise “yükselme, kabarma, kaynama” anlamına geldiği söyleniyor.
Bırkleyn Mağaraları, hem tarihi hem de coğrafi açıdan önemli bir kültür mirası olarak görülüyor. Mağaraların girişi ücretsiz olup, 24 saat açık. Mağaralara ulaşmak için Diyarbakır merkezden 90 kilometre kuzeydeki Lice ilçesine gitmek gerekiyor. Lice’den sonra Abalı köyüne 1,5 kilometre uzaklıktaki mağaralara kolayca ulaşılabiliyor.
Lice’nin tarihi
Lice ilçesi de tarihi açıdan zengin bir ilçe olarak biliniyor. Lice bölgesinde çok eski tarihlerde yerleşik hayatın başladığı biliniyor. Lice’deki Asur kitabeleri MÖ 7000’li dönemlerdeki arkeolojik bakır çağı son Neolitik döneme tanıklık ediyor. Yörede MÖ 3000’lere ilişkin ilk bilgiler Hurri-Mitanni halkına dayanıyor.
Lice’de daha sonra sırasıyla Med, Pers, Makedon, Partlar, Roma, Bizans, Emevi, Abbasi, Mervani, Selçuklu, İlhanlı, Eyyubi, Akkoyunlu, Safavi, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri yaşanmış. Lice 1871 yılında ilk defa Diyarbakır’a bağlı bir ilçe konumuna gelmiş. Lice 6 Eylül 1975 yılında büyük bir deprem felaketi geçirmiş.
