Hurri-Mitanniler, Urartular, Asurlular, Medler, Persler, Büyük Tigran Krallığı, Romalılar, Sasaniler, Bizanslılar, Emeviler, Abbasiler, Mervaniler, Selçuklular, Artuklular, Eyyubiler, Akkoyunlular, Safeviler ve Osmanlılar gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Diyarbakır’ın merkez Sur ilçesindeki höyükte, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izniyle, Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız başkanlığında 2018 yılında başlatılan kazılar devam ediyor. Bu kazılarda, bugüne kadar yaklaşık 1800 yıllık su kanalları ve kalorifer sistemi, yaklaşık 1700 yıllık mezar odaları, 1. Dünya Savaşı’ndan kalma 782 el bombası ve 800 yıllık mermer parçaları gibi buluntular ortaya çıkarıldı. Bu yıl ise Artuklu Sarayı'nın kabul salonunda çalışmalar yürütülüyor.
7 bin ile 5 bin yılları arasında üç kez yakılmış
Geçmiş kazılarda üç farklı katmanda bulunan yangın izlerine ilişkin numuneler TÜBİTAK'ta incelendi ve sonuçlar, Amida Höyük'ün milattan önce 7 bin ile 5 bin yılları arasında üç kez yakıldığını kesinleştirdi.
Kazı Heyeti Başkanı Prof. Dr. İrfan Yıldız, Amida Höyük’teki kazı çalışmalarının 2018’de başladığını ve bu yıl da hava sıcaklığına rağmen aralıksız sürdüğünü belirtti. Yıldız, şu anki çalışmaların Artuklu Sarayı’nın kabul salonunda devam ettiğini ve sarayın kalıntılarını gün yüzüne çıkarmaya çalıştıklarını ifade etti.
"Bölgenin beyni ve kalbi konumunda"
Amida Höyük’teki çalışmaların bölge turizmine doğrudan etki ettiğine dikkat çeken Yıldız, "Geçmişte Amedi ve Amidi olarak bilinen, günümüzde Amida olarak adlandırılan bu höyük, bölgenin beyni ve kalbi konumunda olup yüzyıllar boyunca başkentlik yapmış bir yerdir. Time dergisi geçtiğimiz günlerde Diyarbakır’ı dünyada gezilecek en güzel 100 yer arasında gösterdi. Bu tür kazı çalışmalarının kentin tanıtımına, tarihine ve turizmine büyük katkısı var," dedi.
Daha önce Amida Höyük ile kentin batı surları arasında yaptıkları kazılarda üç farklı katmanda yangın tabakalarına rastladıklarını hatırlatan Yıldız, bu tabakalardan alınan numunelerin TÜBİTAK'ta analiz edildiğini söyledi. Yıldız, en erken tarihli yanık tabakasının milattan önce 6 bin 764, ikinci yanık tabakasının milattan önce 5 bin 721 ve üçüncü yanık tabakasının ise milattan önce 5 binlere tarihlendiğini belirtti.
Milattan önce 7 bin yılında yerleşim başladı
Yıldız, "TÜBİTAK'ta yapılan analizlere göre burada milattan önce 7 bin yılında yerleşimin başladığını, 7 bin ile 5 bin yılları arasında Neolitik ve Kalkolitik dönemlerde şehrin üç kez yakıldığını net bir şekilde belgelemiş olduk. Dolayısıyla milattan önce 7 bin ile 5 bin yılları arasında şehrin üç kez yakıldığını ve içerisindeki her şeyle beraber yok edildiğini söyleyebiliriz," diye konuştu.
Dört farklı medeniyetin saraylarının olduğu görüldü
Höyükteki kazıların sürprizlerle dolu olduğunu ve daha alt katmanlara indikçe eski tarihlere ait yerleşim izlerine rastlamayı beklediklerini belirten Yıldız, belgelerde burada dört farklı sarayın olduğunu gördüklerini ifade etti. Şu anda Roma döneminde yapılıp Artuklu döneminde onarılan sarayda kazı çalışmalarının sürdüğünü anlatan Yıldız, daha alt katmanlarda ise Asur ve Huri saraylarının bulunduğunu söyledi. Gelecek kazılarda bu sarayların kalıntılarına ulaşmayı hedeflediklerini belirten Yıldız, aynı zamanda Amida şehrinde erken tarihli çivi yazılı belgelerin çıkmasını umduklarını ve El Cezeri’nin eserlerine ait kalıntıları da gün yüzüne çıkarmayı beklediklerini kaydetti.
Yıldız, Amida Höyük’teki kazı çalışmalarının tamamlandığında kentin turizmine büyük katkı sağlayacağını da sözlerine ekledi. Önceki yıllarda üç farklı katmanda yangın izi tespit edilen kazılarda, Prof. Dr. İrfan Yıldız 2021 yılında yaptığı açıklamada, "Geç Neolitik ve Kalkolitik döneme ait olan bu tabakalarda şehrin üç kez yandığını görüyoruz. Bu yanık tabakaları milattan önce 6500-5500 yılları arasındaki tarihtedir. Bu tabakalar için şimdilik tahmini bir tarih veriyoruz," ifadelerini kullanmıştı.
