Güneydoğu Anadolu bölgesinin tipik toprakları olan kırmızımsı kahverengi topraklar, yarı kurak karasal iklim şartlarının etkili olduğu step vejetasyonu altında gelişmişlerdir. Sıcaklığın yüksek olduğu, demirin oksitlenmesini iyi sağladığı için topraklar kırmızı renk almaktadırlar.
Kırmızı Kahverengi ve Kahverengi topraklar
Bismil yöresinde yaygın bulunan bir diğer toprak grubu ise kahverengi topraklardır. Dicle nehrinin kuzey bölümünde yer alan, sıcak ve nemli iklim koşullarının hüküm sürdüğü bu topraklar tarımsal faaliyetler için uygundur.
Zonal Topraklar, Kırmızı Kahverengi ve Kahverengi topraklar; genellikle erozyonun olmadığı veya az olduğu düz alanlarda ve ağırlıklı olarak iklim şartlarının etkisi altında gelişen topraklardır.
Zonal toprak grubuna giren Kırmızımsı Kahverengi ve Kahverengi topraklar, bu özelliği en iyi yansıtan topraklardır. Olgun bir zonal toprağın gelişebilmesi için uzun bir zaman diliminin geçmesi gerekmektedir.
Bismil topraklarının yüzde 80’e yakını bu tür topraklardan oluşur
Bismil yöresinde en yaygın zonal toprak tipini kırmızımsı kahverengi topraklar oluşturmaktadır. İlçe topraklarının %80’e yakını bu tür topraklardan meydana gelmektedir.
Bismil ilçesinin, Mardin Eşiği Platosunda yer alan topraklarının tamamına yakını (Savur, Şeyhan ve Göksu çayı vadisi boyunca yer alan dar alanlı alüvyal ve benzer dar alanlı sahalarda bulunan kolüvyal topraklar hariç) kırmızımsı kahverengi topraklardır.
Bismil ile Silvan ilçeleri arasındaki plato kuşağında ise kahverengi topraklar yayılış göstermektedir. İklimin yanı sıra toprağın rengini belirleyen organik ve inorganik etkenler de vardır.
Alüvyal ve Kolüvyal topraklar
Alüvyal topraklar, akarsuların biriktirdiği genellikle ince boyutlu (kum ve mil) malzemelerin üzerindeki topraklardır.
Dicle nehri vadisinin kuzey kanadında bu toprakların yeknesaklığını bozan Ambar çayı, Kuru çay, Pamuk çay, Salat çayı ve Sinan çayı vadileri vardır.
Güneydoğu Anadolu bölgesinin en önemli iki akarsuyundan biri olan Dicle nehri, geniş su toplama havzası ve özellikle yağışlı dönemlerde artan debinin etkisiyle bol miktarda malzeme taşıyarak eğim şartlarının uygun olduğu alanlarda depolamaktadır.
Doğu- batı yönünde uzanan Bismil depresyonuna yerleşen Dicle nehri ve kolları (Ambar, pamuk, Salat, Sinan, Göksu, Şeyhan ve Savur çayları), yüzey şekillerinin uygun olması nedeniyle bol miktarda malzeme depolamışlardır.
Bu toprakların yaygın bulunduğu; Üçtepe, Ambar, Göksu, Köseli, Obalı, Aralık, Sarıtoprak, İsalı, Tepe, Şahintepe ve Köprü gibi yerleşim ünitelerinin kurulu bulundukları eski alüvyal depolar bunlara örnek verilebilir.
Su toplama havzasının geniş olduğu Dicle nehri, debisinin yüksek olduğu yağışlı dönemlerde bol miktarda materyal taşıyarak, eğim derecesinin azaldığı Bismil ovasında geniş bir depolama alanları oluşturur.
Tarih boyunca tarımsal faaliyetler için insanların cazibe alanı olan bu topraklar, yerleşik düzene geçilen ilk sahalar/topraklar olmuştur
Dicle nehri ve Batman Suyunun Bismil yöresine taşıdıkları alüvyal malzemeler verimli tarım alanları olarak kullanılmaktadır. Geride Raman antiklinali ve önünde menderesler çizerek akan Batman suyu Bismil ovasının verimli doğu alanını oluşturmaktadır.
Kolüvyal topraklar, dağların eteklerinden ve yamaçlardan gerek yer çekiminin gerekse yüzeysel akıma geçen suların etkisi ile taşınan çakıllı, kumlu malzemeler yamaçların eteklerinde birikir.
Dağların etekleri ve yamaçlarındaki köşeli, çakıllı, kumlu depolar kolüvyal depo veya kolüvyal toprak olarak adlandırılır.
Kolüvyal topraklarda sık sık hem renk hem de malzeme ebadında değişmeler görülür. Bu durum yamaçtaki aşınmanın etkisini açık olarak yansıtır. Kolüvyal depolardaki kaba elemanlı seviyeler şiddetli erozyonu, ince elemanlı ve koyu renkli seviyeler ise aşınmanın yavaş olduğunu gösterir.
Bu yüksek birimlerdeki kolüvyal depoların bulunduğu alanlarda kurulan yerleşim ünitelerine Derbent, Bölümlü, Topraklı ve Koğuk köyleri verilebilir.
Aşağı Oba, Karacık, Kemberli, Yenice, Yapılar, Aluç, Sarıtoprak ve Kavşak köylerinin kurulu bulundukları pedojenik oluşumlar yarı olgun toprak profili gösterir.
