Kuzey ve Güney Yarımküre’de yılda iki kez gece ve gündüz neredeyse eşit uzunlukta olur. Bu olaya "ekinoks" denir. Ekinoks kelimesi, Latince "aequus" (eşit) ve "nox" (gece) kelimelerinden türemiştir.
Dünya, yaklaşık 23,5 derece eğik bir açıyla Güneş’in etrafında döner. Bu eğim, gezegenimizin farklı bölgelerinin yılın değişik zamanlarında farklı miktarda güneş ışığı almasına neden olur.
Dünya'nın her yerinde Güneş doğudan doğup batıdan batar, ancak bulunduğunuz yere göre Güneş'in yıl boyunca kuzeye veya güneye hareket ettiği izlenimi oluşur. Temmuz aylarında Kuzey Yarımküre'de daha uzun gündüzler yaşanırken, Güney Yarımküre'de gündüzler daha kısadır. Aralık ayında ise bu durum tersine döner; Güney Yarımküre uzun gündüzler yaşarken, Kuzey Yarımküre daha kısa gündüzlere sahiptir.
Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’ne göre yılda iki kez, Mart ve Eylül aylarında, Dünya’nın ekseni, güneş etrafındaki yörüngesi ile aynı hizaya gelir. Bu, gezegenin Güneş'e göre dik durduğu bir konum oluşturur. Bu zamanda, Güneş ekvatora dik gelir ve her iki yarımkürede de gece ve gündüz eşit uzunlukta olur. Bu süreçte, Dünya üzerindeki aydınlanma çemberi, gezegeni tam ortadan böler ve Kuzey Kutbu’ndan Güney Kutbu’na doğru bir çizgi oluşturur.
Ekinokslar Ne Zaman Gerçekleşir?
Ekinokslar her yıl tam olarak aynı tarihlerde meydana gelmez; genellikle 20 Mart ve 23 Eylül civarında gerçekleşir. Bu tarihlerin değişkenliği, Dünya'nın bir yılının tam olarak 365 gün olmamasından kaynaklanır. Her yıl biriken ekstra çeyrek gün (yaklaşık 6 saat), ekinoks tarihlerinin zamanla kaymasına neden olur. Ayrıca, gezegenin Güneş'e karşı konumunun sürekli değişmesi de bu tarihlerin oynaklığına katkıda bulunur.
Gündönümleri ve Ekinoks Tarihleri:
- 21 Mart (Ekinoks): Gece ve gündüz eşit olur. Kuzey Yarımküre’de ilkbahar başlarken, Güney Yarımküre’de sonbahar başlar.
- 21 Haziran (Yaz Gündönümü): Yılın en uzun gündüzü ve en kısa gecesi yaşanır. Kuzey Yarımküre’de yaz başlarken, Güney Yarımküre’de kış başlar.
- 23 Eylül (Ekinoks): Gece ve gündüz eşitlenir. Kuzey Yarımküre’de yaz sona ererken sonbahar başlar, Güney Yarımküre’de ise ilkbahara geçilir.
- 21 Aralık (Kış Gündönümü): Yılın en kısa gündüzü ve en uzun gecesi yaşanır. Kuzey Yarımküre’de kış başlarken, Güney Yarımküre’de yaz başlar.
